W ramach programu Poznaj Polskę: uczniowie liceum pijarskiego odwiedzili Białystok

Pierwszy dzień wycieczki obfitował w zwiedzanie miejsc sakralnych: bazyliki Archikatedralnej Wniebowzięcia NMP, bazyliki pw. Chrystusa Króla i św. Rocha, która jest pomnikiem wdzięczności Opatrzności Bożej za odzyskanie niepodległości w 1918 roku i ocalenia Polski przed najazdem bolszewików, oraz katedralnej cerkwi św. Mikołaja Stwórcy. Podczas zwiedzania o. Tomasz tłumaczył różnice w wystroju wnętrz świątyni oraz znaczenie danych stylów architektonicznych.

W drugim dniu licealiści mieli możliwość obejrzenia i zwiedzenia prawosławnego Monasteru Zwiastowania Przenajświętszej Bogarodzicy w Supraślu - jednego z pięciu prawosławnych klasztorów męskich w Polsce. Uczniowie zobaczyli także Muzeum Ikon oraz Muzeum Sztuki Drukarskiej i Piśmiennictwa w Supraślu (muzea z przepięknymi i wartościowymi eksponatami, wartymi zobaczenia i zwiedzenia). Supraśl poszczycić się może także kanałem wodnym "Kopanica" - pobazyliańskim systemem wodnym z przełomu XVI i XVII wieku, wpisanym do rejestru zabytków, unikalnym obiektem staropolskiej myśli hydrotechnicznej w Europie.

Wróćmy na koniec do kościoła pw. św. Rocha. Jak już wspomniano, powstanie świątyni jest ściśle związane z jednym z najważniejszych wydarzeń w historii Polski jakim było odzyskanie niepodległości w 1918 roku. Nowa świątynia miała być jako wotum białostoczan za wolność Ojczyzny.

Ta idea była powzięta i podtrzymywana przez księdza Adama Abramowicza, proboszcza powstałej 20 maja 1925 roku Parafii św. Rocha. Jego pragnienie się spełniło, a także dalekosiężny plan profesora Oskara Sosnowskiego (1880-1939), wybitnego warszawskiego architekta. To on pragnął otoczyć Polskę przez wybudowanie tylu kościołów poświęconych Matce Bożej, ile jest z wezwań w Litanii ku Jej czci. Ta świątynia jest pierwszą i ostatnią tego typu w Białymstoku, noszącą pierwotne wezwanie "Matki Bożej Królowej Korony Polskiej - Gwiazdy Zarannej". W całej architekturze tego kościoła przewija się motyw gwiazdy z figurą Matki Bożej Ostrobramskiej na wieży kościoła skierowanej na wschód – Zorzy Porannej.

Budowę tej świątyni rozpoczęto w 1927 roku. Biskup wileński Romuald Jałbrzykowski 2 października 1927 roku dokonał poświęcenia kamienia węgielnego. Ksiądz proboszcz Adam Abramowicz wydawał specjalne pismo, pod tytułem "Przewodnik Parafialny Białostocki" a następnie "Jutrzenka Białostocka".

Projektant kościoła wykonał plan rozmieszczenia ołtarzy, zaprojektował ambonę, chrzcielnicę, konfesjonały, które zostały wykonane już po jego śmierci.

Za okupacji sowieckiej, w 1940 r., aby uchronić kościół przed zabraniem na cele świeckie, ks. Abramowicz przeniósł do niego nabożeństwa parafialne. Niemal przez całą wojnę trwały prace przy kościele, choć sam ks. Abramowicz był parokrotnie więziony, a raz nawet był już nad dołem do rozstrzelania. Kierownikiem budowy do 1945 r. był inż. K. Straszak, a następnie inż. arch. Stanisław Bukowski.

Na czele wielu białostockich artystów stanął inżynier architekt Stanisław Bukowski (1904 - 1979), który w latach 1945 - 1962 kierował pracami przy zagospodarowaniu terenu przy świątyni oraz wyposażeniu jej wnętrza. Zaprojektował ołtarz główny oraz dwa boczne Matki Bożej Różańcowej i Świętego Antoniego Padewskiego. Jego żona zaprojektowała witraż w centralnej kopule kościoła.

Wystrój rzeźbiarski świątyni jest w dużej mierze dziełem Stanisława Horno-Popławskiego (1902 - 1997), autora monumentalnej rzeźby Chrystusa Dobrego Pasterza, posągu Chrystusa Króla w głównym ołtarzu oraz rzeźby Matki Bożej z Dzieciątkiem w ołtarzu zewnętrznym.

Białostocki artysta malarz i rzeźbiarz Aleksander Weiss (1902 - 1976) wykonał według projektu Oskara Sosnowskiego ołtarz w kaplicy w kaplicy Matki Bożej Ostrobramskiej, chrzcielnicę, ławki i konfesjonały oraz zaprojektował i wykonał ołtarz w kaplicy pw. św. Rocha.

Przy tworzeniu ołtarza i konfesjonału w kaplicy Matki Bożej Ostrobramskiej współpracowała z nim rzeźbiarka Irena Pławska – wykonawczyni ołtarzy Matki Bożej Różańcowej i Świętego Antoniego, rzezb świętych na filarach oraz stacji Drogi Krzyżowej.

Kościół pw. św.Rocha posiada wszystkie trzy wartości zabytkowe:

artystyczną – jako wybitne dzieło epoki modernizmu i największe osiągnięcia w architekturze sakralnej tej epoki w Europie,
historyczną – jako pomnik wdzięczności za odzyskano niepodległość,
naukową – jako przykład zastosowania w budowli sakralnej technologii żelbetowej. Użycie żelbetu na tak wielką skalę przez profesora Oskara Sosnowskiego było wówczas ewenementem.

Badaczka historii architektury Białostocczyzny, Małgorzata Dolistowska, ukazała wartość zabytkową kościoła pw. św. Rocha w słowach:
"Ekspresyjna, organicznie zrośnięta ze wzgórzem budowla, bogata wielością odniesień do przeszłości, wyrażonych językiem współczesnej architektury, nacechowana została przy tym głęboką treścią ideową. W efekcie powstało dzieło o monumentalnej i zarazem ekspresyjnej formie obiekt wyjątkowy swej wartości artystycznej, jedna z najbardziej interesujących świątyń europejskiej architektury sakralnej dwudziestolecia międzywojennego. Specyfika i oryginalność przyjętych rozwiązań pozostawiła jednak białostocką realizację Oskara Sosnowskiego dziełem unikatowym".

Konsekracji tej świątyni dokonał Ks. Abp. Romuald Jałbrzykowski - 18 sierpnia 1946 roku.

Kościół św. Rocha jest jednym z najciekawszych polskich kościołów XX wieku, a znawcy coraz częściej zwracają uwagę, iż pod względem architektury jest jedną z bardziej oryginalnych budowli pierwszej połowy XX stulecia na świecie.